www.optykamysliwska.pl

1 Dlaczego potrzebujemy lunet?

Celowanie przez muszkę i szczerbinkę stawia oku bardzo wysokie wymagania. Nasze oko może jednocześnie widzieć ostro tylko te przedmioty, które znajdują się od niego w tej samej odległości, tzn. nie jest możliwe aby przy celowaniu jednocześnie wyraźnie widzieć muszkę, szczerbinkę i cel.

Oko "dostraja" się więc po kolei do każdego z tych elementów i próbuje zebrać je w jeden obraz. To "dostrajanie" w przypadku stosunkowo młodych strzelców przebiega dosyć szybko, ale dla starszych po 35 roku życia oddanie celnego strzału poprzez otwarte przyrządy celownicze staje się coraz trudniejsze.

W przypadku osób noszących okulary problemy te jeszcze się nasilają. Dlatego tak wspaniałym wynalazkiem okazała się luneta celownicza (skonstruowana po raz pierwszy w 1898 roku przez Austriaka Karla Kahlesa).

W przypadku celowania przez lunetę strzelec musi tylko zgrać krzyż z celem, a te widziane są w jednej płaszczyźnie! Dodatkową korzyścią jaką odnosimy celując przez lunetę to możliwość mierzenia do pozornie powiększonego celu.

 2 Powiększenie

Jest zawsze podawane jako pierwsza cyfra przy oznaczeniu lunety lub lornetki.

Przykładowo, przy powiększeniu 8x sarna widziana z odległości 100 m wygląda jakby była oddalona od nas o 12,5 m (100 m podzielone przez 8 =12,5m). W przypadku lornetek preferowane powiększenia to 7 i 8 razy.

Największe powiększenie przy obserwacji z wolnej ręki to 10x.

Przy wyższych powiększeniach duży wpływ na obserwację ma każdy ruch ciała, nawet taki jak oddech lub puls.

3 Średnica obiektywu

W przypadku optyki myśliwskiej (tzn. lunet i lornetek) średnica obiektywu podawana jest jako druga liczba (np. przy oznaczeniu 8x56 średnica obiektywu wynosi 56 mm). Wielkość i jakość obiektywu ma ogromne znaczenie dla sprawności lornetki czy też lunety celowniczej.

Można stwierdzić, że im większa średnica obiektywu, tym więcej światła dociera do oka. Należy jednak pamiętać, że wpływ na ilość światła docierającą do oka ma również powiększenie.

4 Jakie znaczenie ma źrenica dla obserwacji

Źrenica oka w ciągu dnia ma średnicę 2-3 mm, a w czasie zmroku rozszerza się w zależności od wieku, aż do 7 mm. Ważne jest aby wiązka światła wychodząca z okularu i trafiająca do oka nie miała średnicy mniejszej niż 2 mm, ani też większej niż 7 mm (sprawność zmierzchowa 49), ponieważ powyżej tej wartości nie będzie mogła być w pełni wykorzystana przez oko

5 Średnica wiązki światła wychodząca z okularu (zrenica wyjścia)

Jest to jasny krążek dający się zaobserwować na soczewce okularu obserwowanego z odległości 25 cm przy lornetce/lunecie skierowanej w kierunku np. jasnego nieba. Średnica tego krążka jest ilorazem średnicy obiektywu podzielonego przez powiększenie. W przypadku instrumentu optycznego o parametrach 10x50 średnica tej wiązki wynosi 5 mm

6 Sprawność (liczba) zmierzchowa

 Opisuje sprawność lornetki bądź lunety w warunkach ograniczonej widoczności. Wylicza się ją jako pierwiastek kwadratowy iloczynu średnicy obiektywu (w mm) i powiększenia. Przykład: 8x50=400, pierwiastek kwadratowy z 400 = 20. Tak więc luneta/lornetka o parametrach 8x50 ma sprawność zmierzchową 20. Im wyższa liczba tym luneta/lornetka bardziej się nadaje do obserwacji o zmierzchu lub w nocy. Na tym przykładzie widać dlaczego lornetka o parametrach 6x30, (dająca średnicę wiązki 5mm) będzie po zmroku ustępowała lornetce o parametrach 10x50, pomimo takiej samej średnicy wiązki wychodzącej z okularu - pomiędzy tymi instrumentami optycznymi jest ogromna różnica w sprawności zmierzchowej (13,4 vs 22,5!).

7 Dlaczego powłoki antyrefleksyjne są takie ważne?

 Przy przechodzeniu światła przez soczewkę jego część jest tracona na skutek odbicia się od powierzchni szkła. Przy okazji pogorszeniu ulega kontrast obrazu. Aby tego uniknąć, od 2 połowy XIX w na powierzchnię soczewek nanosi się warstwy antyrefleksyjne. Mają one kolor od niebieskiego aż po purpurowy w zależności od producenta (powłoki o kolorze rubinowym występują w optyce bazarowej i niewiele mają wspólnego z warstwami antyrefleksyjnymi). Dzięki tym powłokom przepuszczalność soczewek dla światła rośnie w przybliżeniu o 1/3 przy jednoczesnej poprawie kontrastu i ostrości.

 8 Ostrość na brzegach

W środku pola widzenia ostrość jest zawsze największa. Odpowiednio do marki produktu i jego ceny im bliżej brzegu soczewki tym ostrość jest niższa.

9 Co to jest pole widzenia?

Określa szerokość w metrach pola widzianego w odległości 100 m. Im większe powiększenie tym węższe pole widzenia

10 Jaką lornetkę wybrać do obserwacji dziennych?

Powinna wystarczyć lornetka o powiększeniu 6 - 8 x i średnicy obiektywu 20-32 mm. Do obserwacji w górach zalecane są lornetki o 10-krotym powiększeniu

11 Jaką lornetkę wybrać do obserwacji o zmroku?

Jako uniwersalne zalecane są lornetki o powiększeniu 7-10x, o średnicy obiektywu od 40 do 56 mm. Ich wymiary i waga są wprawdzie większe w porównaniu z lornetkami dziennymi ale rekompensowane jest to lepszą sprawnością..

12 Jakie wymagania stawiamy lornetkom/lunetom nocnym?

Oprócz wysokiej sprawności zmierzchowej niezmiernie ważna jest tutaj JAKOŚĆ elementów optycznych. Ponieważ tych instrumentów optycznych używa się tylko do polowania z zasiadki, ich wymiary i waga odgrywają drugorzędną rolę. Nie muszę dodawać że te lornetki/lunety należą do najdroższych instrumentów optycznych.

Dla młodszych kolegów (do 35 roku życia) wystarczające są lunety o stałym powiększeniu 8x56. W przypadku tych lunet zrenica wyjścia ma 7mm średnicy, co w przybliżeniu odpowiada wartości do jakiej maksymalnie rozszerza się zrenica oka człowieka w tym wieku. Niestety wraz z wiekiem zrenica oka traci część swoich zdolności adaptacyjnych i w starszym wieku rozszerza się max do 5 mm.

W takim przypadku, kiedy zrenica wyjścia jest większa od zrenicy oka część światła nie może zostać zabsorbowana przez organ wzroku i jest tracona. I tutaj ogromne usługi oddają nam lunety nastawne! W tym miejscu podeprę się prostymi rachunkami. Jako że zrenicę wyjścia otrzymujemy z podzielenia średnicy obiektywu (np 56 mm) przez powiększenie, to wartość zrenicy wyjścia odpowiadającą wymaganiom oka 65 latka osiągniemy ustawiając powiększenie na 11x (56mm/11=5.1mm).

13 Jaką lunetę wybrać?

Jest to temat-rzeka, przedstawię go więc w dużym uproszczeniu. Zanim kupisz lunetę, zastanów się do czego będziesz jej używał. To podpowie Ci jakie wybrać powiększenie oraz średnicę obiektywu. Do polowań pędzonych preferowane są lunety o dużym polu widzenia. Do polowania po zmroku potrzebna jest luneta o wysokiej sprawności zmierzchowej, nawet kosztem jej wagi i wymiarów. Do tego celu preferowane są lunety o powiększeniu 7-8x i średnicy obiektywu 56mm. W ostatnim czasie coraz większą popularność zyskują lunety o zmiennym powiększeniu jako bardzo uniwersalne. Należy jednak pamiętać, że luneta o zmiennym powiększeniu będzie sprawowała się nieco gorzej w nocy od lunety o stałym powiększeniu tej samej klasy (większa ilość soczewek w lunecie), jednak większe znaczenie ma dopasowanie zrenicy wyjścia do otwarcia zrenicy oka.

14 Jakie powiększenia mają lunety?

Te o powiększeniu stałym, zazwyczaj 4x, 6x i 8x. Lunety o zmiennym powiększeniu najczęściej 3-9 lub 3-12. W przypadku lunet użytkowanych wyłącznie na strzelnicy preferowane są bardzo duże powiększenia, nawet 14x, 24x lub nawet 33x.

15 Czy wybrać lunetę z szyną czy bez? Do broni łamanej zalecane są lunety z szyną, gdyż pokrętła regulacji krzyża wypadają w miejscu tylnej obejmy montażowej. W przypadku repetierów można stosować zarówno lunety z szyną jak i bez szyny. Ostatnio na rynku pokazały się lunety z szyną wewnętrzną. Dzięki temu rozwiązaniu broń z lunetą ma "czystą" linię, co mnie osobiście bardzo odpowiada. Jakby jeszcze montaże do tych lunet były w cenie klasycznych :(

16 Jakie zalety mają lunety aluminiowe?

Lunety takie są lżejsze od lunet z korpusami metalowymi i nie rdzewieją. W przypadku lunet renomowanych producentów nie należy się obawiać o zmniejszoną wytrzymałość korpusu lub odporność na odrzut.

17 Dlaczego warto kupić używaną lunetę renomowanego producenta?

 Jeżeli możemy sobie na to pozwolić to nie wahajmy się zakupić NOWEJ lunety uznanej firmy (Zeiss, Kahlem, Schmidt&Bender, Swarovski, lub mniej uznanej ale również bardzo dobrej jak Docter czy Leupold). Życie jest jednak sztuką kompromisu i czasem trudno jest posiadać nowe, firmowe lunety na każdej jednostce broni kulowej i kombinowanej jaką posiadamy. W tej sytuacji polecam lunety używane. Lunety "wielkiej czwórki" starzeją się równie powoli jak broń śrutowa czy kombinowana i zachowują swoje wartości użytkowe nawet przez kilkadziesiąt lat! Jeżeli więc dzisiaj kupisz taką lunetę, to możesz być spokojny że za parę lat jej wartość rynkowa (i użytkowa) nie zmieni się istotnie. I jeszcze jeden argument: użytkownikom tej optyki obce są bolączki myśliwych polegających na lunetach mniej uznanych producentów, borykającymi się z takimi problemami jak przestawianie się lunety po strzale już na sztucerach średnich kalibrów; urywające się siatki celownicze; wędrujące punkty trafień w zależności o położenia pokrętła krotności powiększenia; gnące się lub pękających korpusy itd. Znam wiele przypadków kiedy to Koledzy próbując oszczędzać na optyce kupowali wyroby z niższych półek, by późnie stwierdzić że jednak muszą mieć lunetę na której mogą polegać. Nie powielaj ich błędów! Jeżeli nie decydujesz się na nową lunetę uznanego producenta kup używaną (ale z pewnego źródła).

18 Czym jest odporność na odrzut?

Zarówno soczewki okularu jaki i krzyż celowniczy na skutek odrzutu nie mogą zmieniać swojego położenia względem pozostałych elementów lunety. Cytując instrukcję obsługi lunet firmy Kahles dopuszczalna wartość tego przesunięcia wynosi 0,005 mm, co odpowiada przesunięciu punktu trafień o 5 mm na 100m. Spełnienie tego warunku określane jest właśnie jako odporność na odrzut

19 Czym lunety amerykańskie różnią się od europejskich

 Lunety producentów zza wielkiej wody są tańsze od lunet uznanych producentów europejskich. Niektórzy z Kolegów uważają że w przypadku lunet europejskich płaci się dodatkowo (niepotrzebnie?) za markę, a w lunetach amerykańskich tylko za wartości użytkowe (bo przecież Leopold daje równie długa gwarancję na swoje produkty jak Zeiss - 30 lat lub nawet wieczystą). Proponuję spojrzeć na to zagadnienie z innej strony: dobrze przemyślanym sloganem reklamowym Zeissa jest "We make it visible" (sprawiamy, że wszystko staje się widoczne). Leopold oświadcza że jego lunety są "Made here, made right" (zrobione tutaj - czyli w USA - i są zrobione dobrze). Jak zapewnie wiecie w różnych częściach świata poluje się w różny sposób. W Europie chętnie polujemy po zmroku a w Ameryce tylko w ciągu dnia. W związku z tym lunety użytkowane w USA i Kanadzie nie muszą się charakteryzować tak wysoką transmisją światła jak europejskie - mogą więc być tańsze! Z tego co mi wiadomo jakość powłok antyrefleksyjnych ma bardzo duży wpływ na cenę produkcji lunety (proszę porównać ceny lunet Zeissa z tańszymi powłokami MC do lunet z powłokami oznaczonymi T*). Wprawdzie lunety Leopolda produkowane są również w wersji EUROPEAN, z bardzo dobrymi powłokami, lecz osobiście nie wierzę że dorównują one doskonalonym od dziesięcioleci powłokom Zeissa czy też Swarovskiego.

20 Gdzie naprawić uszkodzoną lunetę

Polecam zakład pana Piotra Wedemana. Zakład czynny od 10 do 18. tel: 022 784 80 35 lub 501 793 862.

Typowe usługi to: czyszczenie i kolimacja (usuwanie zeza) lornetek, wymiana pękniętych szkieł w lunetach i lornetkach - wiele orginalnych szkieł pan Piotr ma dostępnych od ręki, np do klasycznych lornetek ZEISSA czy też do lunet KAHLESA typu Helia 6x42.

Więc zanim wyrzucisz uszkodzoną lunetę bądz lornetkę zadzwoń bo może da się ją naprawić!

 21 Jakie znaczenie ma średnica tubusa lunety?

Wbrew obiegowym opinią nie ma ona wpływu na transmisję światła, a jedynie na zakres regulacji krzyża (w lunetach o średnicy tubusa 30 mm ten zakres jest po prostu większy niż w lunetach jednocalowych). Ma to szczególne znaczenie w przypadku strzelania na duże odległości, gdy trzeba skompensować większy opad pocisku. W praktyce myśliwskiej, gdzie najwyższą dozwoloną odległością strzału jest 200 m ten parametr ma marginalne znaczenie (no chyba że potrzebujemy zniwelować błędy nieosiowości montażu względem osi lufy co także się zdarza). Ważne jest tylko aby w przypadku lunet bez szyny zakupić montaż dostosowany do średnicy tubusu. W większości przypadków z którymi się zetknąłem 30 mm tubusy miały lunety firmy Schmidt&Bender.

22 W jaki sposób konserwować lunetę?

 Szczególną troską należy otoczyć soczewki obiektywu i okularu, które są pokryte bardzo delikatnymi warstwami antyrefleksyjnymi. Luneta której nie używamy w danej chwili winna mieć osłonięte szkła. Służą temu zdejmowane osłony albo osłony uchylne montowane na stałe. Jeżeli Twoja luneta nie jest w nie wyposażona, to należy je dokupić! Do czyszczenia szkieł z kurzu najlepiej używać sprężonego powietrza o odpowiedniej jakości (osuszonego i odolejonego, a przede wszystkim pozbawionego cząstek stałych). Do usuwania zanieczyszczeń stałych służą również specjalne pędzle, ściereczki wykonane z odpowiednich materiałów oraz specjalistyczne płyny. Odradzam przemywanie szkieł czystą wodą, gdyż osadu który się tworzy po jej odparowaniu już nie usuniemy. Chusteczki Pampers ani płyn do szkieł kontaktowych też nie nadają się do konserwacji optyki. W żadnym wypadku nie należy czyścić szkieł chusteczkami higienicznymi, gdyż mogą porysować powłoki! Polecam zakup gotowych zestawów do konserwacji optyki. Stalowe tubusy starszych lunet konserwujemy w taki sam sposób jak metalowe części broni

Oto przykład lunety z obiektywem porysowanym przez nieumiejętne czyszczenie. Nie jest jednak tragedią jeżeli Twój obiektyw wygląda w ten sposób. Te rysy gorzej wyglądają na zdjęciu niż w rzeczywistości wpływają na własności użytkowe lunety (rysy są naprawdę niewielkie).

Oto przykład lunety z głębokim zarysowaniem prawdopodobnie od ziarenka piasku. W miejscu zarysowania powłoka antyrefleksyjną została całkowicie zdarta. Na szczęście rysa ta jest na skraju efektywnej powierzchni obiektywu i nie wpływa na jakość obrazu (ale tylko dlatego że jest przy krawędzi - na środku okularu stanowiłaby problem!). Jakże za to razi odczucia estetyczne.

Pamiętajmy, jeżeli nie wiemy jak lub nie mamy czym wyczyścić szkieł, to pozostawmy je brudne! W żadnym wypadku nie czyśćmy ich w pośpiechu skrawkiem podkoszulka, a już na pewno nie papierem ani paluchem (pot znajdujący się przez dłuższy czas na szkle ma również negatywny wpływ na warstwę antyrefleksyjną.

23 Jakimi środkami konserwować optykę?

Na moim portalu znajdziesz ofertę taniego zestawu do pielęgnacji optyki, który składa się z włoskiego płynu do optyki w pojemniku z atomizerem oraz ściereczki z mikrofazy. Ze względu na swoje właściwości antystatyczne ściereczka ta służy do przecierania szkieł "na sucho" ściągając kurz ze szkła. Płyn natomiast służy do usuwania bardziej opornych zabrudzeń.

Oprócz odpowiednich detergentów posiada również właściwości antystatyczne (kurz nie będzie przylegał do szkła) oraz przeciwdziałające zaparowywaniu powierzchni. Po spryskaniu szkła płyn należy DELIKATNIE wytrzeć do sucha spraną szmatką bawełnianą (sprana szmatka nie pozostawia fragmentów włókna). Od czasu do czasu szmatkę bawełnianą należy przeprać w wodzie z płynem do mycia naczyń.

24 Dlaczego niektóre lunety i lornetki napełniane są azotem?

Azot znajdujący się w środku instrumentu optycznego zapobiega jego zaparowaniu od wewnątrz (luneta zaparowana od środka staje się przez pewien czas przedmiotem bezużytecznym).

Dobry optyk przed skręceniem lunety po demontażu wygrzewa ją w piecu tak aby upewnić się że wewnątrz nie będzie znajdowało się wilgotne powietrze, które w określonych warunkach mogłoby być przyczyną zaparowania szkieł od wewnątrz.

25 Co oznacza termin MOA?

MOA to angielski skrót z "Minute of Angle" - minuta kątowa. MOA jest miarą kąta. W praktyce myśliwskiej używana jest do określania wielkości przesunięcia punkt trafień przy obrocie pokrętła regulacyjnego o jeden klick. Najczęściej jeden klick odpowiada wartości 1/2 MOA, czyli przesunięciu punktu trafień o 1,5 cm / 100 m. Precyzyjne lunety charakteryzują się "klikiem" odpowiadającym 1/4 MOA. W przypadku najlepszych lunet tarczowych jest to 1/6 lub nawet 1/8 MOA. Znając ten parametr wprawny strzelec może przystrzelać nowo zamontowaną lunetę używając tylko 2-3 nabojów!

26 Czy lunetę trzeba kleić do montażu?

Kleić czy nie? Jeli kleić, to czy zawsze? Dyskusja ta w społecznoci myliwych trwa od dawna i prędko się pewnie nie skończy. Klejenie ma zarówno zagorzałych zwolenników (wielu rusznikarzy których znam klei montaże) jak i zdecydowanych przeciwników (jak porządny montaż to ma pasować i nie trzeba lepiszcza). Więc i ja przyłącze się do tej debaty i wtrącę swoje trzy grosze. Odpowied? na pytanie CZY? jest ważna, ale podstawowe pytanie brzmi DLACZEGO? i na to pytanie postaram się udzielić odpowiedzi.

 Na początek trochę teorii: jak wiadomo żadne stykające się (współpracujące) ze sobą elementy nie przylegają do siebie całymi powierzchniami, lecz ze względu na chropowatosć powierzchni oraz błędy kształtu ? stykają się jedynie PUNKTOWO. Dokręcając montaż powodujemy spiętrzenie naprężeń w tych włanie punktach, a jak wiadomo ten ostatni w przypadku broni charakteryzującej się dużym odrzutem należy mocno dokręcić. W momencie oddawania strzału luneta poddawana jest obciążeniu dynamicznemu (statycznie obciążona jest już w momencie dokręcenia montażu). Udało mi się znalezć ciekawy rysunek przedstawiający rozkład naprężeń korpusu lunety (patrz zakładka załączniki). Pokazuje on że największe obciążenie pojawia się w obrębie tylnej obejmy montażowej, a szczególnie obciążony jest fragment korpusu znajdujący się pod górnym elementem obejmy.

Włanie z tego powodu miejsce to zalecam posmarować klejem, który wypełni nierównosci i dzięki temu spowoduje obniżenie naprężeń. Jeżeli natomiast montujemy lunetę na sztucerze charakteryzującym się niewielkim odrzutem (tak jak mój IŻ18 222 Rem), to ten argument nie będzie rozstrzygający. Przytoczę więc drugi. Zazwyczaj po zdemontowaniu lunety na jej korpusie pozostaje slad po montażu. Jest on skutkiem miejscowej kumulacji nacisków powodujących odkształcenia plastyczne na powierzchni korpusu.

W jaki sposób zminimalizować ten efekt? Już znasz odpowied?! Jeżeli te argumenty Cię przekonały, to w mojej ofercie znajdziesz rusznikarski klej do montażu. I jeszcze jedno: zdecydowanie odradzam zaklejania gwintu rub montażowych ? jeżeli obawiasz się że mogą się poluzować, to użyj kleju do gwintów! Klej rusznikarski przeznaczony jest wyłącznie do łączenia elementów współosiowych.

27 Jak trwałe są lunety uznanych producentów?

Aby odpowiedzieć na to pytanie zacytuję fragment instrukcji obsługi lunety Carl Zeiss Jena: "właściwie używana i konserwowana luneta posiada praktycznie nieograniczony okres eksploatacji".

28 Co to jest paralaksa?

Jest to zjawisko które wpływa na pogorszenie celności przy strzelaniu przez lunetę. Spróbuję wyjaśnić na czym polega błąd paralaxy na przykładzie zegarka wskazówkowego: załóżmy że mała wskazówka znajduje się na godzinie ósmej a duża na dwunastej.

Patrząc prostopadle stwierdzimy że jest godzina 8:00. Jeżeli jednak spojżymy pod kątem to będziemy przekonani że do ósmej mamy jeszcze minutę lub że właśnie spózniliśmy się na pociąg, w zależności czy będziemy spoglądać z prawej czy z lewej strony.

Podobne zjawisko zachodzi w lunecie, kiedy to obraz pozorny tworzy się przed (lub za) miejscem, w którym umieszczony jest krzyż celowniczy co jest spowodowane różną (większą lub mniejszą) odległością od celu niż ta do której luneta jest ustawiona. Oczywiście gdy oś lunety będzie znajdowała się IDEALNIE z osią naszej zrenicy, to o żadnym błędzie nie może być mowy (analogia do patrzenia prostopadle na tarczę zegarka).

Jednak w przypadku nawet niewielkiego odchylenia oka od osi optycznej lunety przestrzeliny będą się układały obok miejsca w które celujemy. Typowe lunety myśliwskie mają ustawioną paralaksę na 90-100 m, gdyż taka odległość sprawdziła się najlepiej w praktyce. Lunety montowane na broni śrutowej (np na pompkach) mają ustawioną paralaksę na 50 m z oczywistych względów.

Precyzyjne lunety tarczowe (również tańsze lunety mniej uznanych producentów) mają regulację paralaksy najczęściej pierścieniem na obiektywie, który umożliwia eliminację błędu paralaksy przy założeniu że właściwie oszacujemu odległość od celu.

29 Współczynnik postrzegania szczegółów w ciemności. (jest to kopia mini-artykułu autorstwa kolegi Pawła z pewnego portalu internetowego. Tekst został zamieszczony za zgodą autora)

 Tytuł dość dziwny, lecz przy braku polskiej nazwy użyłem dosłownego tłumaczenia z angielskiego. Od pewnego już czasu nosiłem się z zamiarem napisania na ten temat lecz ciągle brakowało czasu. Dziś zmobilizował mnie problem polowania w nocy w którym padło pojęcie liczby zmierzchowej lunety jako parametru określającego jej jasność.

Nic bardziej błędnego, liczba zmierzchowa jest jedynie wielkością określającą ilość światła padającego na 1 mm odbiornika! Dopiero wielkość tego odbiornika decyduje o faktycznie odebranej ilości światła. Jest tu jednak pewien hak, nawet największy odbiornik nie odczyta więcej światła niż zostanie mu podane, innymi słowy odbiornik 20 mm i odbiornik 5 mm zarejestrują tą samą ilość światła jeśli zostanie podane tylko na 3 mm środka odbiornika.

Przechodząc do interesujących myśliwego konkretów, liczba zmierzchowa jest pierwiastkiem z iloczynu średnicy obiektywu i krotności lunety. Całość wyłapanego przez lunetę światła rzucana jest na oko patrzącego, w wiązce nazywanej zrenicą wyjściową lunety a stanowiącej iloraz średnicy obiektywu i krotności lunety. Oko ludzkie przetworzy na obraz tylko tą część światła, która zostanie skierowana na zrenicę oka. Innymi słowy, jeśli zrenica wyjściowa lunety jest mniejsza od średnicy oka to całość rzucanego światła zostanie przetworzona, w przypadku przeciwnym tylko jego część.

Tak dochodzimy do współczynnika zmierzchowego lunety stanowiącego iloczyn liczby zmierzchowej i mniejszej ze zrenic: wyjściowej lunety i średnicy oka, a przedstawiającego faktyczną jasność lunety o transmisji światła 100%. Całość problemu komplikuje jeszcze znajomość średnicy zrenicy własnego oka. Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że średnica ta osiąga maksimum 8 mm w wieku od 15 do 20 lat, pózniej kurczy się z prędkością 1 mm na 10 lat. Ma rację kolega Tomasz pisząc że 'Elite 4200 6-24x40 ... tu liczba zmierzchu przy x24 to aż 31'.

Cóż z tego skoro zrenica wyjściowa wynosi zaledwie 1.7 mm i w efekcie otrzymujemy współczynnik zmierzchowy wynoszący 51.6. Ta sama luneta w ustawieniu 6x40 będzie mieć liczbę zmierzchową zaledwie 15.5 ale zrenicę wyjściową 6.7 mm, w efekcie przeciętny myśliwy w wieku poniżej 45 lat uzyska współczynnik zmierzchowy wynoszący 74.4, czyli 45% wyższy.

 Ta część rozważań znana jest zapewne wielu Kolegom, problem powstaje dopiero przy próbie uwzględnienia transmisji światła lunety. Dla wszystkich jest oczywiste, że im wyższa transmisja tym lepiej, ale nikt chyba nie wie jaka jest faktyczna zależność pomiędzy transmisją światła a widzialnością obrazu w lunecie. Kilka tygodni temu, szukając w internecie próby rozwiązania tego problemu, jedna z wyszukiwarek przeniosła mnie na jakieś anglojęzyczne forum astronomiczne, gdzie znalazłem bardzo ciekawe opracowanie. Wprawdzie odległe ciała niebieskie to nie to samo co interesujące nas dziki, krzaki, zarośla i plamy na śniegu ale analogii jest sporo, w końcu w obu przypadkach chodzi o rozróżnianie szczegółów i utratę kontrastu. Autorzy opracowania wyszli z założenia że percepcja obrazu przez siatkówkę oka opiera się o zasadę rozłożenia punktów światłoczułych na pewnej powierzchni, czyli jest identyczna z zasadą działania matrycy aparatu fotograficznego.

Następnie wykonano dwa doświadczenia. Pierwsze polegało na fotografowaniu nieba przy liniowym zmniejszaniu transmisji światła poprzez zwiększanie przysłony i liczeniu widocznych szczegółów. Próbę powtarzano wielokrotnie, w różnych porach nocy i na różnych częściach nieba, lecz zawsze przy bardzo dobrej widoczności, w sumie wykonano i opracowano blisko 1000 zdjęć. Doświadczenie drugie opierało się na praktycznym spostrzeżeniu, że w miarę zaniku oświetlenia giną w pierwszej kolejności małe szczegóły, zajmujące na obrazie niewiele ponad 1 pixel, czyli niejako spada rozdzielczość siatkówki oka. Wybrano najlepsze zdjęcia, wielokrotnie skanowano je na profesjonalnym skanerze bębnowym stopniowo zmniejszając jego rozdzielczość, a następnie liczono ilość rozróżnianych detali.

W obu przypadkach komputer opracował niemal identyczny algorytm, sprowadzający się w bliskim przybliżeniu do stwierdzenia, że ilość rozróżnianych szczegółów jest proporcjonalna do kwadratu transmisji światła. Iloczyn współczynnika zmierzchowego teleskopu i kwadratu współczynnika transmisji światła nazwano współczynnikiem postrzegania szczegółów w ciemności (FD). Zdaję sobie sprawę że bezpośrednie przeniesienie tego opracowania na nasze (łowieckie) potrzeby może być obarczone pewnym błędem, ale chyba jest to najlepsze czym obecnie możemy dysponować. Jeśli posłużyć się współczynnikiem opracowanym na potrzeby astronomii może wreszcie da się sensownie porównać 'identyczne' lunety róznych producentów.

Przykładowo, dla 30-to latka Zeiss 8x56 będzie mieć współczynnik FD=133, a Meopta o identycznych parametrach FD=107, czyli z grubsza tyle to Zeiss 6x44. Czy jest to krzywdzące dla 'słabszych' producentów, nie wiem. W moim odczuciu powyższe porównanie jest bardzo bliskie prawdy.

30 Dlaczego kolimacja lornetki jest taka ważna?

Lornetka nie jest niczym innym jak układem dwóch sprzęgniętych ze sobą lunet. Ich osie optyczne powinny być ustawione równolegle względem siebie. Tak "zestrojona" lornetka opuszcza fabrykę. W trakcie eksploatacji zdarza się nam czasem upuścić lornetkę lub nią gdzieś mocno stuknąć. Na skutek takiego wypadku wewnątrz lornetki mogą się przemieścić pryzmaty (przy bardzo mocnych uderzeniach potrafią się nawet ukruszyć!).

Jeżeli taką lornetkę podniesiemy do oczu to zauważymy że obserwacja sprawia nam pewien dyskomfort - wymaga nienaturalnego "skupienia" wzroku. Przy długotrwałej obserwacji może pojawić się również ból głowy a także nieprzyjemne uczucie towarzyszące kończeniu obserwaci i odrywaniu wzroku od lornetki. Jest to nieomylny objaw tego, że każda połówka lornetki skierowana jest teraz w inne miejsce, a nasz aparat wzroku stara się tego "zeza" zkorygować. Jeżeli mamy wątpliwości to proponuję przeprowadzenie prostego testu: podnosimy lornetkę do oczu i kierujemy ją na pojedyńczy przedmiot -w tym momencie widzimy go poprawnie.

 Teraz powoli odsuwamy lornetkę od oczu cały czas obserwując ten przedmiot. Jeżeli w pewnym momencie pojawi się podwójny obraz, będzie to oznaczać że lornetka jest rozkolimowana. W przypadku klasycznych lornetek Zeissa nie stanowi to jeszcze powodu do zmartwień -taką lornetkę możemy wysłać do optyka, który z reguły za kwotę poniżej 200 zł ponownie ją skolimuje, przy okazji czyszcząc optykę, poprawi ubytki powłoki lakierniczej na metalowych elementach obudowy oraz uszczelni wnętrze i nasmaruje mechanikę.

Po takiej wizycie (oczywiście u sprawdzonego a nie przypadkowego optyka!) lornetka nie będzie się wiele różniła od takiej która przed laty opuściła fabrykę!

31 Odstęp oka od okularu

 Ma dla lunet różnych producentów różną wartoć ale zazwyczaj zawiera się w zakresie od 75 do 100 mm Dla lunet Zeiss ZM/Z wynosi 80 mm, Zeiss Diavari VM/V i 'duże' Varipointy VM/V wynosi 90 mm Varipoint VM/V 3-9x42 T*, 1,1-4x24T* wynosi 95 mm Conqest wynosi 90 i 100 mm Meopta Artemis 2100 3-10x50 to 75 mm Odstęp oka od okularu o wartości 80 mm zapewnia jeszcze bezpieczeństwo przy szybkim strzale (np. w warunkach polowania pędzonego). Jeżeli używamy broni w kalibrze Magnum albo nosimy okulary (albo jedno i drugie), powinnimy wybrać lunetę zapewniającą maksymalny odstęp od oka. W dobrych lunetach nastawnych parametr ten pozostaje stały przy zmianie powiększenia lunety.

32 Jak zamontować lunetę uwzględniając optymalny odstęp od oka?

Przed dokręceniem obejm montażowych zazwyczaj składamy się na sucho, w tej pozycji przesuwamy lunetę do przodu i do tyłu tak aby znalezć pełne światło w lunecie.

Luneta ustawiona w ten sposób zapewnia strzelcowi właciwy odstęp oka od okularu, ale wyłącznie w strzeleckiej postawie stojącej przy oddawaniu precyzyjnego strzału. W trakcie polowania z ambony sprawy mają się inaczej gdyż tu przyjmujemy siedzącą postawę strzelecką i mamy tendencję do nieznacznego pochylania głowy, przez co tracimy do 2 cm odstępu! Jeszcze gorzej jest przy oddawaniu szybkiego strzału w trakcie np. polowania zbiorowego: pochylamy wtedy głowę o wiele bardziej (podobnie jak przy strzale z dubeltówki) i odstęp od oka kurczy się do 5-6 cm! Często jest to za mało aby przy strzale z broni o mocnym kalibrze uniknąć 'afrykańskiego pocałunku'.

Dodatkowo, w powyższej sytuacji tracimy sporą częć pola widzenia. Osoby noszące okulary powinny kwestii odstępu oka od okularu powięcić szczególną uwagę (okulary znajdują się 1-1.5 cm przed okiem i o tyle zmniejszają bezpieczną odległoć od okularu lunety). Zeiss w swoim poradniku zaleca następujący sposób montażu lunety na sztucerze charakteryzującym się dużym odrzutem i/lub dla myśliwych strzelających w okularach: po przyjęciu wygodnej, stojącej postawy strzeleckiej, ustawiamy lunetę w standardowy sposób (tzn tak aby uzyskać pełne wiatło w lunecie) a następnie przesuwamy lunetę o 1 no maksymalnie o 1.5 cm do przodu i dopiero w tej pozycji montujemy.

Wprawdzie stracimy nieznacznie na polu widzenia, ale zyskamy na bezpieczeństwie. Dobre lunety zaoferują nam nadal wystarczająco duże pole widzenia. Proszę zwrócić uwagę że lunety wyposażone w szynę (obojętne czy zewnętrzną czy wewnętrzną) dają się w większym zakresie przesuwać względem broni (wieżyczki regulacji krzyża nie kolidują z obejmami).

kliknij by pobrać plik - budowa lunety celowniczej

Tekst i zdjęcia udostępnione przez Witolda Janickiego - www.optykamysliwska.pl

Dziękujemy za udostępnienie materiałów! :-)